Nederland krijgt steeds meer te maken met vergrijzing. In Nederland hebben we een sociaal stelsel waarbij iedereen die de pensioenleeftijd heeft bereikt, een AOW-uitkering krijgt. Bovendien is het mogelijk om zelf meer pensioen bij te sparen via een aanvullend pensioen. In het geval van loondienst wordt er ook een deel van het pensioen gespaard en belegd door middel van looninhouding via de werkgever. Een zzp’er moet zijn eigen pensioen regelen. Om deze reden werd een compleet nieuw pensioenstelsel in ons land geïntroduceerd. Maar hoe serieus is de impact van vergrijzing op wereldwijde pensioenstelsels? Finlog ging op onderzoek uit.
Nederland wordt in een rap tempo grijzer. De verwachting is dat de piek van de vergrijzing in de aankomende 10 tot 15 jaar wordt bereikt, waardoor we na 2050 een blijvend oudere samenleving hebben. Dat houdt ook in dat de pensioenstelsels mee moeten bewegen. Het was een van de belangrijkste redenen waarom het pensioenstelsel in Nederland op de schop moest. Maar niet alleen Nederland kent vergrijzing. Ook in andere Europese landen zoals Italië en Spanje vergrijst de bevolking behoorlijk. In Japan wordt de bevolking zelfs zo oud, dat er drastische maatregelen nodig zijn om een pensioen te kunnen garanderen. Werken de buitenlandse oplossingen ook in Nederland?
Allereerst de vergrijzing in Nederland. Volgens het CBS telde Nederland op 1 januari 2023 ruim 3,6 miljoen inwoners die de leeftijd van 65 jaar gepasseerd zijn. De vergrijzing is behoorlijk opgelopen in vergelijking met 1990. In 1990 was slechts 12,8 procent van de Nederlandse bevolking een 65-plusser. Nu is dat percentage 20,2 procent. Dat heeft te maken met verschillende oorzaken: er worden simpelweg minder kinderen geboren en dat leidt tot een lager geboortecijfer. In 1973 had een vrouw gemiddeld 2,1 kinderen. Inmiddels is dat gemiddelde gedaald naar 1,49. Dat werkt vergrijzing in de hand.
Maar dankzij betere medische zorg sterven er ook minder mensen en worden mensen gemiddeld dus een stuk ouder. Dat hoort bij meer welvaart. Wie in 1950 precies 61 jaar oud werd, had gemiddeld nog bijna 18 jaar te leven. Inmiddels is dat nog 23,5 jaar. Gemiddeld gezien worden mensen nu iets ouder dan 84 jaar. Dat leidt er ook toe dat de pensioenen in ons land onder druk komen te staan. Er is minder pensioen voor iedereen en het risico op een pensioengat neemt toe. Dus kun je je afvragen “hoeveel nodig voor pensioen aanvullen?” Want alleen met de AOW kom je er niet.
Vergrijzing is niet alleen een Nederlands probleem. Het is ook in Europa goed terug te zien. In Europa zijn Italianen de oudste Europese inwoners. Het land heeft de meeste 65-plussers van Europa. Het land zal ook niet snel verjongen, want er komen maar weinig jongeren bij. De gemiddelde Italiaanse vrouw krijgt maar 1,3 kinderen. Het laagste gemiddelde ooit. De welvaart groeit in Italië en het geboortecijfer daalt daardoor. Maar ook economische en culturele verschillen spelen mee. Voor veel Italiaanse vrouwen is het combineren van kinderen opvoeden met een goede baan erg lastig. De Italiaanse arbeidsmarkt is niet flexibel en in deeltijd werken is vaak niet mogelijk. Daardoor stellen Italianen het nemen van kinderen steeds vaker uit.
In Spanje is vergrijzing goed te zien in de kleinere dorpen, zoals ten noorden van Valencia. Het dorp Almedijar heeft maar 281 inwoners en de helft ervan is met pensioen. Dit soort kleinere dorpjes lopen leeg. En de Spaanse jongeren komen maar moeilijk aan werk door een slechte arbeidsmarkt. Met een jeugdwerkloosheid van 29,6 procent (bijna 1 op de 3 jongeren), is het niet vreemd dat de meeste jongeren hun heil in het buitenland zoeken. Spanje heeft de hoogste jeugdwerkloosheid van de EU. De pensionado’s blijven achter en dat legt een aanzienlijke druk op het pensioensysteem.
In Japan woont de gemiddeld oudste bevolking ter wereld. Het aandeel 65-plussers stijgt er snel. Een goed idee dus om eens te kijken naar hoe de pensioenen in Japan zijn geregeld. Door het hoge aandeel 65-plussers en het feit dat mensen gemiddeld veel langer leven dan in Nederland, heeft de Japanse overheid maatregelen genomen. Zo worden ouderen nu actief gestimuleerd om ook na hun pensioen te blijven werken. Bovendien gaan meer jongeren in loondienst om als hand aan het bed te werken. Verder haalt Japan meer jonge arbeidsmigranten naar het land, terwijl de regels streng zijn. Dat terwijl veel bedrijven meer buitenlandse krachten willen. Of zulke maatregelen ook in Nederland zullen werken, valt nog maar te bezien.